27 Şubat 2012 Pazartesi

Zazaki de kıfıri


Zazaki de kıfıri



Kılmkerdişi:
Aldş: Aldûş (Gerger)
Çrm.: Çêrmuge
D: Dêsım
Plm.: Pılemoriye
Xz.: Xozat
Pul.: Pulur,  Vacuğe
Var.: Varto
Çwl.: Çewlig, Bingol

last update: 27.02.2012
  • alem de to no! (D.)
  • bıneştiye! (Plm.)
  • cenderma banci to ser! (Xz.)
  • cêniya alemi (D.)
  • cêniya kutıki (D.)
  • cêniya naver-boveri (Plm.)
  • cêniya nızamun (Pul.)
  • cêniya Tırku (D.)
  • ci de astê (astıkanê) piyê to (D.)
  • ci de oluxa piyê to (D.)
  • cina tabura Tunce (Pul.)
  • ciyê na ver – vıradu bure (Plm.)
  • ciyê xo ken, doo sirın ken ser, ron qıjılnen, isot ken cı, erzen ser, ken fekê piyê to! (Var.)
  • çêna kezabi (Pul.)
  • çı mahşo pako pa : hele surata bak (Çrm.)
  • dada cı ni (Var.)
  • dara to xo doşi ni: cenazeni omuzuma koyayım (Çrm.)
  • dinê to ni (D.)
  • dola heri : eşeğin kızı (Çrm.)
  • erê ciniya kutıkon, ver - vırade pırê kırano, eke zaf hurina, so xo ver sane (Pul.)
  • erê, eke hurina, so xo phizıkon ser fiye (Pul.)
  • eskeriya de lana to ramıro (Pul.)
  • ez biy fitıkun yey ra ki (Çwl.)
  • ez de avradiya to ni!
  • ez de thiraka tüya kore ni (D.)
  • ez do kısanê marda to teli kera (Aldş.)
  • ez tue re ki, tı xuı ruere re k’, ez tue şuni tı xuı rueşun, ez tue n’, tı xuı ruen (Çwl.)
  • fırenge to kuyo (Pul.)
  • fırengıno boin (Pul.)
  • gılık bıne de zê salo (Xz.)
  • gi konı sınsıla piyê to (Xz.)
  • giyê mı bore (Xz.)
  • giyê xo pêrdê to estey kardê : babanın kemiklerine (Çrm.)
  • gopıke ercon to! (Xz.)
  • hercanê to gıvısnon (Pul.)
  • herê asıqu de faliya cı nê (Plm.)
  • heri de mae fiştae (D.)
  • heywanê Akragı : akrag hayvanı (Çrm.)
  • jilıkê piyaji mewe, jilıkê to beno derg (Plm.)
  • jilıkê xo do pıro (D.)
  • kes çino zutıka qıne no (D.)
  • kırê bergirê khalıkê xo loqara to ro kon derg, tey ta dıro, to’yi ebe cı mırd bê (Pul.)
  • kırê heri dı puzıke (Pul.)
  • kıri şari qınê xo ra vec! (Çwl.)
  • kıri yın tuı qın ra kerdên! (Çwl.)
  • kıtabê to ni (D.)
  • kirê mı bure (D.)
  • kirê mı leblebiyo, nêweno?! (Plm.)
  • kirê mı şia gırê dano?! (Plm.)
  • kirê sarê naver-boveri de zerrê zutıka sıma de ta dêne! (Plm.)
  • kirê wayiri de to fiştêne (Plm.)
  • kutık de sürıkê maa to (D.)
  • lacê heri : eşeğin oğlu (Çrm.)
  • lacê kutıkê şiay (D.)
  • Lınganê xo şıma çılık parna;
  • mı de arra bınê to nêne (Xz.)
  • mı de cı hengırrısnêne (Plm.)
  • mı de cı reynêne (D.)
  • mı de cı xerresnêne (D.)
  • mı de hacaê to sanıtêne (D.)
  • mı de oluxe nae (D.)
  • mı dı him nae (Çer.)
  • mı kirê xo fekê to de şütêne! (Pm.)
  • mı kirê xo kısanê to de sorğac kerdêne! (Pm.)
  • mı meqarnı, yon hoca, to çhirr kon, sola Kamaxi kon lana to (Pul.)
  • mı sere zê semşiye tey kerdêne ya (Xz.)
  • mı to de amên kerdêne (Xz.)
  • mı to de pêt kerdêne (Xz.)
  • mijia kutıki (D.)
  • mijia mı bure (D.)
  • mijia xırrê kutıkê şiay (D.)
  • ne tı bê ne namey to bo : ne sen olasın ne adın (Çrm.)
  • neriyê xo dariyo we (D.)
  • non de himê tüyo ters (Plm.)
  • non de imanê tüyo ters (Plm.)
  • non de kakıta piyê to (Plm.)
  • non de parxanê lana to! (Pul.)
  • non dı maa tüya gılıkthamsarını (Xz.)
  • non dı phirıka tüya gılıkherejiyaiye (Xz.)
  • o de gılıkê to no, gılıkê to ra awke bêro (Xz.)
  • pakaê sani, nano maa isani (Vac.)
  • pincun kon zerrê to! (Pul.)
  • qına mı bure (D.)
  • rıkda to kıri: soyuna tüküreyim (Çrm.)
  • saê ke mı kerdo cı! (Plm.)
  • sazê to keri (D.)
  • serdestê (sardastê) Osmani gula to ra kon war (D.)
  • serê qaymeqamê Puluri de wertê lana mua to (Pul.)
  • serê Tırk u Tatun de lana to keri (Pul.)
  • sıma sanan serdestan (kıran) ver! (Xz.)
  • so, xo qışli ver sane (Xz.)
  • sürıkê xo eşto teber (Pul.)
  • sürıkê xo veciyo teber (Pul.)
  • tede vindi-kerdai! (Plm.)
  • tı ár u erbet bê : resil rüsva olasın (Çrm.)
  • tı kirê piyê mı la ra kerê, vılê xo ra kerê, jê hemzıgi bıliyê! (Plm.)
  • tı vana mijia Tırku şiya pede (D.)
  • Tırk de to no (D.)
  • to gaan ra gay don! (Pul.)
  • war ra bıgê, xo ri sawı : yerden al pisliğini yüzüne sür (Çrm.)
  • wayir de qıne fiştae (D.)
  • xırê i eskerê Puluri dı wertê a lana tüya pırçını kerdêne! (Pul.)
  • xırê inanê ki amê çê sıma, wertê lana sıma bıro (Pul.)
  • xırê to dı mênê mı vera bo (Pul.)
  • xırrê kutıkanê dewe fin lona tüya tariye (D.)
  • xırrê piyê to de to parrnêne (D.)
  • zê xırê kutıki recefino (Var.)



     
 
 

wertey herman

Cenıkê be mêrdey xo ra ronışteyê, cenıke o sıre peştia xo kenena. Satê reyê ke dest erzena hermanê xo, xo xo rê vana,
-          Mı hewna awe kerda xo ro, hama wertey nê hermanê mı huriyeno!
Mêrdey ae ke nae eşnaweno, erzeno kartinan (leqiye), vano,
-          To se vat, keynê, ‚wertey nermanê mı huriyeno‘ ?



17 Şubat 2012 Cuma

Zelık rê weşo, goş rê weşo?

Cıwamêrdê be cenıkê da kokıme ra xo miyan de yaraniye kenê, kewnê tê, qısan kuwenê yewbini ra, qalê ceni-cıwamêrdan kenê. Cıwamêrd cenıke ra vano,
„şıma hacetê ma wenê, bınê ma de nalenê.“ Cenıke vana,
„ero buko, goşê to ke huriya, to ke zelıkê gırewt, pê cı goşê xo vıst werê, kend; goş rê weşo ya ki zelık rê weşo?“


Memo Şia

Ap Memedi be jü cênıke ra do pêro. Ap Memed genımguniyo, hama a cênıke ki şia u sotiya. Eke danê pêro, cênıke satê reyê vana „Memo Şia, Memo Şia“. Axıri dano ra astu, Ap Memed qarino, vano:
„Memo Şia, heya?! Hala şime o dere de rut bime, vêneme, kam şiao, kam sıpêo!“


9 Şubat 2012 Perşembe

Ezı ki pir bi… / Ana raşte, ana saxtiye

Mormeko jü xamu ra biyo, talıb biyo, hama xo „pir“ name kerdo, fekê şari ki muso, eke veng’a cı do, vato „piro“. Na qesa jü Khurêşıci rê weş nêama, xora mordemo ke cı rê vato „piro“, cı ra ki hes nêkeno. Eke rocê raştê cı biyo, „pirê saxtey“ rê jü mesele qesey kerda, vato,
„Rocê jü talıb hewesino ro pirine, wazeno ke pir bo, hama xamu ra beno. Şiyo lewê jü piri, vato, ‚pirê mı, şıma zewecinê, jü cênıke xo rê gênê, nanê cı, a bena ana. To rê zamet, reyê mı ne ke ezı ki pir bi‘.“
Na mesele sero pir ê mormeki ra vano, „nıka biyo tı, piro saxte. Kami na de to ke tı biya pir?“
 __________________________

Rocê jü ana vacina, vana, „ha hyuuuu; eke vacerê mı rê, ‚ i anaê‘, amê, bınê lacanê piran de merdiyê ra, mı rê biyê ana! Mı kelp de lana sıma kerdêne. Xo xo de koklımış biyê, ma çıko, talıbê ma cı rê ‚ana‘ vanê. Erê çênê kelp u kutkon, ana biyaine koti, sıma koti !!“





asıqe be ağay ra

Jü ağa beno, jü ki asıqe (elekçiye, qereçiye) bena. Na asıqe asme de reyê yena, dewanê dormey ra fetelina (gêrena), yena çê i ağay ki. Eke yena çê ağay, geştê (parsê) xo zaf kena gıran, xeylê çi wazena. Hata ke nêguret ki nêsona. Rocê uncia yena, bena huşk, vana, „ey bıde mı, ney bıde mı”
Endi dano ra astê ağay, hêrs beno, vano
„vana, ‘şir bıde mı, run bıde mı, thoraq bıde mı, qaxu bıde mı, nêzon çı bıde mı’. Reyê ki vace, çiyo ke wertê qoranê to de, vece, wertê qoranê mı ke! Reyê ki vace, ‘xırrê bınê xo bıde mı!’.
A helme de cênıka asıqe qarina, vana, „gao qırro murdar!”, terknena, sona...


4 Şubat 2012 Cumartesi

Qazax Evdali ra

mı her merge ro verda ra
wa bıçero mırdia xo pıra
hewno ke vêneno, kam ke
vano xeyr bo, avradiye ni

cınsê munkır u mınafıqi
dewe kerde xan u xırabi
oyo ke tasê awe verdo
mezela cı ser, avradiye ni

xori xori bıkenên birê cı
wa bıbo nali u kaliya cı
deştena kefeni rê kam ke
derzine dano cı, avradiye ni

kam ke ko ra ano text ser
kam ke nano ro teneşur ser
imamo ke xızmeta peyêne
dano, ez de avradiye ni

fızıli, yew ki mızewıri
maldari, emma nêwerdoği
nemacê hurdıminê meyti
kam ke keno, avradiye ni

Qazax Evdali qısey xo vat
alem kuli tey amard
kes ke bıperso, „kami vat?“
kam ke perseno ki avradiye ni


Qazax Evdal




eşeği saldım çayıra
otlaya karnın doyura
gördüğü düşü hayra
yoranın da avradını

münkir münafıkın soyu
yıktı harap etti köyü
mezarına bir tas suyu
dökenin de avradını

derince kazın kuyusun
İnim inim inilesin
kefen dikmeye iğnesin
verenin de avradını

dağdan tahta indirenin
iskatına oturanın
hizmetini bitirenin
İmamın da avradını

müfsidin bir de gammazın
mali vardır da yemezin
İkisin meyyit namazın
kılanın da avradını

kazak abdal nutk eyledi
cümle halkı dahleyledi
sorarlarsa kim söyledi
soranın da avradını

Kazak Abdal

3 Şubat 2012 Cuma

Neyzen Tewfiqi ra


ez de dewrê dewran u izetê nefsê na dınya ni
wa bıveşê nê qınedaey, itfaiyawa ke awe dana, xortumê cı ni
ez xêvan ke zey Mecnuni seba kısan çolan ro gıni
Eger dana, dana; eger nêdana, ez de a Leyla ki ni

Neyzen Tewfiq

ben bu dünyanın devr-i devranını, izzet-i nefsini sikeyim,
yansın bu ibneler su veren itfayenin hortumunu sikeyim,
ben deli miyim mecnun gibi bir am için çöllere düşeyim,
verirse verir, vermezse leylayı da sikeyim.

Nezyen Tevfik


zewqê dina

Zewqê Dína
Cêniya apê mı rocê yaxe re ma guret, va ke: Şıma qey mêrde nikenê?“ Ma ke xêlê jübin ard berd, ma rê meselê qesê kerde:
         Waxtê de çênekê de azebe bena. Rocê şona geza, geza ke dana arê, qitık şono bêçıka xo ra. Bêçıka xo ke zaf jan dana, vana ke: Ez qiyamete de mêrde nikena! Phiçikê qitık ke honde jan dano ro canê isani, ez qetiya mêrde nikena.“
Werte ra xêlê waxt ke şono, na bena kokıme, kuna nezrê ri (kuna roy ver). Nefsê nae, nae de beno dewadar. Nefs vano ke, To qey ez zewqê dina ra marum kerdane?“ Adır - kıle kuna leşa (acaê) dae. Hatan ke çenıka xo onciya we, ae no ezrab onto, zarü - zübiya dae hard o asmên qule kerdo.


fizik tedavi

Rocê, cênıka jüye biya nêwes. Mormeki cênıka xo berda doxtori. Doxtori cênıke muane kerda, vato „haftaya getir fizik anatomiye koyacağım“, çiyo nianên vato... Tabi, hêrsê mormeki zaf veciyo, hama lê doxtori de beli nêkerdo... Rae ra peyser ênê dewı. Dewıco pers kerdo: „Nê bıra se bi, çıgê xanıma to esto, doxtori sa va ?“ Mormeki vato, „Hanani, qı pers mekerê. İ doxtorê lacê kutıki vat ke, „heftaya getir, pujigine qoyacağım...!“ Senık mand kı ez astıkanê piyê i ramıri.“



1 Şubat 2012 Çarşamba

Guko veyşan

Rocê peşewe dızdi kunê keyey merdumi, ey kenê rût u rupal, estûna keyi ra gırê danê, çi-mi tey gênê, keyberi ki akerde verdanê, şonê. Eke beno perocê roca bine, cirani haydar benê ke mêrdek kewto senê hal... estûne ra rût, vıran be dest u pay gırêdaeyo, yew ki ey het de yew guk (golık)! Şonê, ey uca ra reynenê ra. Se ke xelesiyeno ra, vazeno guki het, heybetanê xo ra heni dano guk ro, dano guk ro ke yeno ke bıkışo. Cirani (embıryani) guki ey dest ra gênê, pers kenê, vanê, „ero xêğo, tı nê heywanê Heqi ra çı wazenê?” Vano,
„Xıştıke ney şano, no malo murdar biyo veyşan, biyo teyşan; ame, kırê mı lit, lit, lit; can mı de nêverda!”




Veşn kewt we…

Cênıke be mêrdê xo ra ware de benê, şandane ki çadıra xo de kunê ra. Cênıke her şewe verê kêberê çadıre de merredina ra, hewn ra şona, mêrdê xo ki cı ra düri, dot kuno ra. Rocê mêrıki rê beno qısawete, pers keno, vano,
„erê, tı qey her şewe verê kêberi de kunay ra?“ Vana,
„mormek, no germê amnani de tabatê isani bırrino. Ezı ki haşa to ra, qına xo kenan rût, şandane hem sızıne şanena cı, hemı ki veşnê (qoçê, beranê) ma yeno, qına mı lêseno, zaf benan reet.“
Mêrdê cênıke vano, „o taw, bê, şewê ki ez verê kêberi de hewn ra şêri, hala senêno…“
Yoxro ke, her şewe bırakê (dostê) cênıke yeno, işê xo miyanki pê vêneno, şono. Beno şewe, mêrdê cênıke verê kêberi de qına xo keno rût, sole ki keno pıra ke veşn weş mırdia xo bılêso, xorê merredino ra. Eke bırakê cênıke yeno, tariyo, şewa, qına rûte vêneno, labelê nêzano qıne ê kamia, keno rep, şaneno cı. Eke şaneno cı, mêrdê cênıke ceneqino we, zırçeno, vano, ax. Cênıke vana,
„Se bi, ero?”
„Ez de maya wayiri, veşnê malê kutıki istiriyê xo şana mı...”




Sılo Dewesiyae

Dı cenıkan xo miyan de suhbet kerdo, a jûye vato, 
„tı Sılê Dewesiyaey (dawaşiyai) şınasnenay (nas kena)?“ Vato, 
„Nê.“ Vato,
„Tı çıtewr nêşınasnenay? Sılê Dewesiyaey nae ra des serri raver mereke de na mı, ao nao, miza mı hewna zelal nêbiya, des serrio sımerr kenan…“